0,00 €
Romèu e Julieta ei ua istòria d’amor e de desgràcia, modèl des passions joveniles qu’acaben mau; ei ua tragèdia. Ei escrita en vèrs, damb diferentes metriques en foncion des personatges, e en ues epòques fòrça luenhanes, a on existie un lenguatge qu’a evolucionat fòrça. Era revirada de Nogués ei ua adaptacion en pròsa.
Nogués hè era revirada a compdar dera traduccion de Marcelino Menendez Pelayo; Abans d’escuélher aguesta n’a examinat dues autes entà seleccionar era que li semblaue mès adequada. «Ena òbra originau, er autor, tie soent jòcs de paraules, que non se pòden revirar ath castelhan pr’amor que sonque an sentit en anglés, e aquerò hè qu’es traductors òpten, o ben, per revirar eth tèxt ath pè dera lètra, e alavetz aguest tèxt a viatges non se compren, o sautar-se aguesti paragrafs, e alavetz, a viatges, i pòt auer bèth contengut posterior que non se compren pr’amor que hè referéncia ad aquerò suprimit. A tot darrèr, me semble qu’era revirada de Menendez Pelayo ei era que s’adapte milhor ar esperit dera òbra de Shakespeare» (Antòni Nogues, Gèr de 2019)
Era òbra originau Die Verwandlung poderie traduïr-se per Era Metamorfòsi o per Era Transformacion Traduccion. Era forma seleccionada per Vicent Simó respon, segurament, ara influéncia dera revirada enes lengües vesies. Aguesta influéncia se reproduís, naturaument, en tota era traduccion.
Mark Twain ère american. Segontes Hemingway, Twain creèc era literatura americana dera modernitat: “Tota era literatura americana modèrna proven d’un libre de Mark Twain anomenat Aventures de Huckleberry Finn”. Aguest personatge ja apareish enes Aventures de Tom Sawyer.
Era prumèra presentacion de Tom Sawyer en aranés ei der an 1989, aquera epòca ena que se començauen a difóner escrits en aranés normalizat. Correspon a un comic dera colleccion Ciemen Books, en aqueth tipe de diboishi ideat per Jòrdi Nabau. Eth traductor d’aquera obreta ère Frederic Vergés. Son un quizenat de planes plees de dibosihi adaptades per E.Sotillos. Era òbra se nomentèc “Tom Sawyer”. Non se pòt comparar damb es produccions darrères; era quantitat der escrit ei minim, insignificant, en relacion damb es òbres que vieràn dempús. E en temps era segona òbra traduïda ei era qu’auetz enes mans, que siguec produïda en 2014 per Antòni Nogués e que ja correspon ara òbra sancera. Però aguesta òbra a quedat sies ans en calaish dera demora, entò ara que gés ara lum. Entretant en 2016 era Editoriau Teide publiquèc ua adaptacion dera òbra, entà estudiants, laguens dera colleccion Bibliotèca escolara, en ua traduccion hèta per Manuela Ané. Era òbra, ara òc, se titule “Es aventures de Tom Sawyer”, conforme ar originau. Se tracte d’un trabalh dirigit as escòles. Era comparacion damb era traduccion dera òbra originau, que presente Nogués non ei massa possibla. Son dus productes diferents dera madeisha òbra. Comparar-les aurie un tòc d’atreviment.
Era òbra emplegue tot soent eth lenguatge pròpi des mainatges dera epòca, que viuen en circonstàncies de misèria, de dificultat, entorats d’esclaus, de veudes pietadoses, de escòles que non atrèn, d’un riu plen d’aventures imaginatives, de humadors, de borrachos (o embriacs), d’estafadors… un mon d’incerteses, ath torn deth quau es mainatges protagonistes, intelligents, imaginatius, creen fantasies e imaginen un mon parallèl, e entad açò se sauten es leis, era normativa sociau… e son conduïts pera volontat d’arténher un mon ideau, damb ua auta libertat, damb mès justícia. Eth libre auec èxit laguens dera literatura realista. S’a valorat positivament era qualitat dera descripcion d’un tipe de mainatges dera epòca, mainatges qu’èren reals e que viueren ua societat ipocrita que quede ben descrita per Twain e qu’ara Nogués a trasladat ar aranés.
Crim e castig se passege per diuèrsi escenaris dera Russia deth sègle XIX. Açò matisarà registres lingüistics diferents, vulgarismes, accents estrangèrs…, que Dostoievski vincularà a ues formes determinades de reflexion e d’apregondiment.
Dostoievski ère un escritor que non respectaue era disciplina lingüistica, antinormista, escriuie ath sòn aire, sense limitacions… però es sòns escrits an estat adaptats pes correctors e tratadistes literaris. Però Dostoievski escriuie mau a coonsciéncia, damb volontat transgressora, damb era ides de transméter ua vision e ua ideologia determinada. Aguesta actitud non s’a podut transméter. Enes traduccions a estat impossible, però enes edicions russes dera òbra a estat reformulat, corregit… Ara ei impossible de trobar eth Dostoievski original.
Es dilèmes moraus que mos apòrte Dostoievski, era reflexion filosofica e dera psicologia, ei d’ua pregondor tant considerabla qu’es sues òbres an de catalogar-se en terren dera filosofia (era mòrt de Dieu, es superòmes, es contrarietats des esclaus…). Nietzsche afirmaue que sonque Dostoievski li auie ensenhat bèra causa sus era psicologia umana.
Es exigéncies de correccion dera societat actuau, mos obliguen a presentar es trabalhs sense fautes, immaculats, damb respècte absolut ath podèr normatiu… e alavetz… podem èster segurs de quin ei eth vertadèr Dostoievski? Ei mès Dostoievski ua òbra actuau escrita en rus, damb un pialèr d’adaptacions lexiques, sintactiques e normatives, o ei mès Dostoievski era òbra d’Andreu Nin? Ei mès Dostoievski era traduccion de Cabal o era de Nogués?
Crim e castig ei era novèlla mès liejuda enes presons russes. En fin… «…que qui desfise as òmes e les mensprède conquiste eth sòn respècte e arribe a èster eth sòn legislador.»
“Eth Mercadèr de Venècia” de Shakespeare, ua òbra bric senzilha de revirar, e ena que i traparien fòrça dificultats es traductors mès experimentats.
Aguesta siguec ua des òbres mès trascendentes de Shakespeare, ena qu’emplegue un lenguatge fòrça erudit, qu’obligue ath traductor a hèr miracles, creacions, estructuracions que tot soent calerà liéger mès d’un viatge entà compréner.
Nogués a hèt ua adaptacion que cau tier en compde, que cau valorar, ena sua justa mesura. S’era nòsta lengua a de penetrar en espacis enes que non ère, en bèth un d’eri es propòstes de Nogués ei de besonh de tier-les en compde.
Ua auta òbra emblematica, era mès emblematica des traduccions de Nogués. Damb es anteriores òbres publicades de Dante, Cervantes, Shakespeare e Tolstoi se comence a tancar un cercle de literatura europea plena de simbologia. Entar aranés ei ua possada ara sua introduccion en univèrs culturau dera umanitat.
Non conegui cap auta traduccion d’ Era Divina Comèdia ar occitan, però è entenut a díder dues causes que non e podut acabar de concretar:
Escrita entre 1308 e 1320 era Commedia (títol originau de Dante) descriu er aute mon, eth que i a dempús dera vida segontes es critèris dera fin dera edat mejana. Quan escriuec era Commedia, Dante ère un revolucionari perseguit peth Papa, menaçat d’acabar cremat ena hoguèra, privat entara vida publica, damb totes es sues proprietat confiscades, lider intellectuau d’un sector que priorizaue ua forma laica d’interpretar era vida e damb enfrontament ara classa eclessiastica… cada ua des tres parts dera Divina Comèdia, Lunfèrn, Espurgatòri e Paradís siguec escrita en lenguatge vulgar en uns tempsi en qu’eth latin encara ère era lengua culta, deth pensament e dera sciéncia.
Dante hec ua apòsta e prenec compromís peth latin transformat per emplec deth pòble. Entara sua realizacion auec de crear paraules que non existien ena lengua rustica e damb es sues adaptacions e invencions en lenguatge pròpri dera Toscana, damb expressions de grana beresa e qualitat literària estaue metent es bases dera lengua italiana. Eth tipe de lengua d’aguesta òbra magna venguec protegit intellectuaument per De Vulgari Eloquentia, òbra deth madeish autor, que justificaue qu’ath deuant dera nòble lengua latina des classes mès cultes, convenguie començar a priorizar ua lengua vulgara, includida era expression entara poesia. E damb era Commedia Dante ne hè ua demostracion complèta e erudita.
Presentam aguesta noveleta de Condò laguens dera colleccion de “modèls de lengua” pr’amor que naturaument Condò represente un modèl de lengua en emplec der aranés, pr’amor qu’ei era persona ara que cau acodir quan auem bèth dobte sus era genuïtat des paraules e des construccions, pr’amor que maugrat que Jusèp Condò empleguec fòrça castelhanismes, qu’èren vius ena sua epòca, sagèc de trasméter era lengua coma ère. Aguesta fidelitat ara lengua orau convertís era sua òbra en referéncia quan cau préner ua decision lingüistica. A delà pensam qu’en tot aufrir aguesta òbra ena nòsta grafia, se que hèm ei meter-la a disposicion de toti aqueri que s’an alfabetizat ena nòsta lengua qu’en son cada dia mès.
En aguesta òbra Condò hè soent aclariments en francés: noveleta (petit roman, en francés), mèstre (instituteur en francés), … coma se creiguesse que calie apropar er aranés as lectors de formacion francesa.
Tota era òbra ei escrita en ua grafia mès fonetica que non pas era qu’emplegam actuaument e a mès Condò s’esfòrce en èster fidèl ara lengua orau, per açò auem ahijut fòrça comentaris que mos ajudaràn a compréner coma ac escotaue e interpretaue.
Be the first to review “Un mon tot nau – Aladdin”
You must be logged in to post a review.